| Әліпби |
Alphabet |
Modern Kazakh alphabet is based on Сyrillic alphabet. There are 42 letters. The letters в, ё, ф, ц, ч, щ, ю, я are only used in the words borrowed from the Russian language. Two letters ь (sign of softness), ъ (sign of separation) don’t have any meanings and are encountered only in borrowed words. They are used to show softness and hardness of consonants in the borrowed Russian words. In the Kazakh language, the consonants are fully under the impact of vowels, and that is why the consonants which are used with hard vowels become hard and the consonants which are used with soft vowels become soft. |
The Kazakh Alphabet: Аа, Әә, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ее, Ёё, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Ққ, Лл, Мм, Нн, Ңң, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Ұұ, Үү, Фф, Хх, Һһ, Цц, Чч, Шш, Щщ, Ъъ, Ыы, Іі, Ьь, Ээ, Юю, Яя |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Дыбыстар |
Sounds |
Vowels of the Kazakh language. Kazakh has 9 vowels: (а, ә, е, ы, і, о, ө, ұ, ү)
Vowels: Ё, Э, Ю, Я are only in Russian words.
The vowels in the Kazakh language are hard and soft ones. Жуан дауыстылар (Hard vowels) а ы о ұ э, уЖіңішке дауыстылар (Soft vowels) е і ө ү ә и Қазақ тіліндегі дауыссыз дыбыстар (The consonants of the Kazakh language).
The consonants of the Kazakh language are sonorant, voiceless and voiced (hard). Үнділер (sonorant) р л м н ң й у
Ұяңдар (voiced) б г д ж з (в)
Қатаңдар (voiceless) п к т ш с (ф) х һ (ч) (щ) (ц) |
I. Consonants are pronounced softly next to soft vowels
II. but the consonants ‘қ’, and ‘ғ’ are always hard.
III. The tongue adapts to the pronunciation of the neighbouring consonant sound with appropriate pronunciation:
a. Жер: жер-лер, жер-ден, жер-ге
b. Тас: тас-тар, тас-тан, тас-қа
|
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б.
Hancock Michael. Salem Alem! Сәлем Әлем! - Kazakh grammar and comprehension exercises. Peace Corps Kazakhstan & RPCV, 2009. — 303 p. |
| Буын үндестігі |
Vowel harmony |
Every hard vowel in Kazakh has a corresponding soft pair, except for the vowel ә, which originated from Arabic. In Kazakh, words are typically pronounced entirely with either hard or soft vowels. If a root word contains hard vowels, any suffixes added will also use hard vowels—this is the law of "synharmony". However, borrowed words from Arabic, Persian, Russian, and other languages, as well as their inflections, often do not follow this rule. |
For example: бала- лар-ымыз-ға. If the root word consists of soft vowels, the added part of the word will be soft. For example: үй-лер-іміз-ге. |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Дыбыс үндестігі |
Consonant assimilation |
Progressive assimilationIn the Kazakh language the words follow the law of progressive assimilation as well as the law
of synharmony.
In the words end in the voiceless consonants /к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ / or the voiced
consonants /б, в, г, д / the suffix or the ending being added to a word begins with the voiceless
consonant: бас-тық “chief”, код-тар “codes”
If the last sound of a word is a voiced consonant /except б, в, г, д/, a sonorant /й, л, м, н, ң, р, у
/ or a vowel the suffix or ending begins with the voiced consonant or sonorant: қыз-дар “girls”,
тіл-дер “languages”, кісі-лер “men”
Progressive assimilation is the phenomenon that happens when the preceding consonant
influences the sound that follows. Harmony of vowels (synharmonism) is a case of progressive
assimilation but in the sphere of vowels.
Regressive assimilationIn the Kazakh language alongside the progressive assimilation the so-called regressive
assimilation is used. It‟s a phenomenon that happens when the following sound of a word or a
syllable influences the preceding one. In word endings with the voiceless consonants қ, к, п
and a suffix, or the ending being with the vowels, the voiceless consonants become their voiced
counterparts: қ-ғ, к-г, п-б. |
Consonant sounds in hard words are pronounced hard, and in soft words they are pronounced soft. When pronouncing consonants in soft words, you should slightly lift the middle part of the back of your tongue to make the consonants soft. Different consonants have different degrees of softening. The consonants ‘л’ and ‘ш’ in soft words are pronounced especially softly.
Ел [iel`] – country
Үш [üsh`] – three
Of the consonant sounds, consider in more detail the four specific sounds of the Kazakh language ‘ғ, қ, ң’.
|
|
1. Hancock Michael. Salem Alem! Сәлем Әлем! - Kazakh grammar and comprehension exercises. Peace Corps Kazakhstan & RPCV, 2009. — 303 p.
2. Batayeva Z. Colloquial Kazakh : the complete course for beginners / Routledge 2013, 309 p. 2. Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Көптік жалғауы |
Plural endings |
In Kazakh, special endings are added to nouns to indicate plurality. These plural endings are: -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер. The choice of the ending depends on the hardness or softness of the vowels and the final syllable of the word.
However, plural endings are not added in the following cases:
1. When a noun is preceded by a numeral:
- 2 студент – 2 students
2. When specific quantifying words are used:
- көп (a lot), аз (a little), біраз, біршама (a little), бірталай (a large number), бірнеше (a few), etc.
- Example: көп студент – lots of students
3. When referring to uncountable items:
- май (butter), нан (bread), etc. |
-лар, -лер (after vowels (а, о, ы, і, е), after sonorant й, р, у): бала+ лар (child); көше- лер (streets); қой+лар(rams); үй+лер (houses); тау+лар (mountains); кісі+ лер (men).
-дар, -дер (after voiced and after sonorant (л, м, н, ң, з)): еден+дер (floor); кілем+ дер (carpet); қалам+ дар (pen); шаң-дар (dust); қыз+дар (girl).
-тар, -тер (after voiceless (п, к, қ, т, ш, с) after voiced (б, в, г, д): мектеп+ тер (school); кітап- тар (book); жүрек+ тер (heart); сабақ+ тар (lesson); ит+тер (dog); бас+тар (head); араб+тар (arab); педагог+ тар (teacher); завод+ тар (plant). |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Сын есім |
Adjectives |
Adjectives in Kazakh answer the questions қандай? (what kind?) and қай? (which?). They describe various characteristics of objects.
Derivative adjectives are formed using specific suffixes:
-ды/-ді, -ты/-ті, -лы/-лі: көңілді (cheerful), сәтті (successful), дәмді (tasty), сабырлы (patient), күшті (strong), etc.
-сыз/-сіз forms negative adjectives: көңілсіз (sad), сәтсіз (unsuccessful), дәмсіз (tasteless), сабырсыз (impatient), etc. |
Adjectives are easier to remember from a table of antonyms. Here are some of them: жаңа – new; ескі – old
жақсы – good; жаман – bad
ұзын – long; қысқа – short
суық – cold; ыстық – hot
кең – wide; тар – narrow
ауыр – heavy; жеңіл – light
әдемі – beautiful; ұсқынсыз – ugly
үлкен – large; кішкентай – small
қауіпті – dangerous; қауіпсіз – safe
оңай – easy; қиын – difficult
жалқау – lazy; еңбекқор – hardworking
таза – clean; лас – dirty
биік – high; аласа – low
арзан – cheap; қымбат – expensive
бай – rich; кедей – poor
жас – young; кәрі – old
арық – skinny; семіз – fat
ашық – open; жабық – closed
батыл – brave; қорқақ – cowardly
ақылды – clever; ақымақ – silly |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Жіктеу есімдіктері, жіктік жалғауы: мен, сен, ол, біз, сіз, сіздер, сендер, олар |
Personal pronoun and endings: мен, сен, ол, біз, сіз, сіздер, сендер, олар |
|
Мен жұмысшы+мын, дәрігер+мін, ұстаз+бын, шәкірт+пін.
Сен жұмысшы+сың, дәрігер+сің, ұстаз+сың, шәкірт+сің.
Сіз жұмысшы+сыз, дәрігер+сіз, ұстаз+сыз, шәкірт+сіз.
Ол – жұмысшы, дәрігер, ұстаз, шәкірт. Мен жұмысшы емеспін, дәрігер емеспін, ұстаз емеспін, шәкірт емеспін. Сен жұмысшы емессің, дәрігер емессің, ұстаз емессің, шәкірт емессің.
Сіз жұмысшы емессіз, дәрігер емессіз, ұстаз емессіз, шәкірт емессіз.
Ол – жұмысшы емес, дәрігер емес, ұстаз емес, шәкірт емес. Біз жұмысшы+мыз, дәрігер+міз, ұстаз+быз.
Сен+дер жұмысшы+сың+дар, дәрігер+сің+дер, ұстаз+сың+дар.
Сіздер жұмысшы+сыз+дар, дәрігер+сіз+дер, ұстаз+сыз+дар.
Олар – жұмысшы+лар, дәрігер+лер, ұстаз+дар,
Біз жұмысшы емес+піз, дәрігер емес+піз, ұстаз емес+піз.
Сен+дер жұмысшы емес+сің+дер, дәрігер емес+сің+дер, ұстаз емес+сің+дер,
Сіз+дер жұмысшы емес+сіз+дер, дәрігер емес+сіз+дер, ұстаз емес+сіз+дер,
Олар – жұмысшы емес, дәрігер емес, ұстаз емес. |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Тәуелдік жалғауы |
Possessive endings |
The possessive form of nouns answers the question кімнің? ненің? If the word order corresponds to the formula ‘possessor + possessed’, the possessive form of nouns is formed by adding one of the affixes (e.g. менің сиырым ‘my cow’, оның ақшасы ‘his money’ or олардың үйлері ‘their houses’).
It is possible to ask a question using the interrogative particle МА (ме, ба, бе, па, пе) |
менің -(Ы) м Біздің -(Ы)мЫз
сенің -(Ы) ң Сендердің* -(Ы)ң
сіздің -(Ы) ңыз Сіздердің* -(Ы)ңЫз
оның -Ы, -сЫ Олардың -Ы, -сЫ
*with the pronouns ‘сендердің, сіздердің’, nouns are used in the plural! |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Тәуелдік жалғауының бірінші жағы |
Possessive endings, 1st person |
When we say ‘my (менің)’, the letter ‘м’ is added. And that's it! The pronoun ‘менің’ can be omitted because the ending ‘м’ shows affiliation. After vowels ‘и’ and ‘ю’, possessive endings beginning with a vowel are also added: коньки – менің конькиім. ‘и and ‘ю’ are diphthongs, that is, they have two sounds, the second is sonorous.
The vowel ‘и’ has the sound [ій] or [ый]. The vowel ‘ю’ has the sound [йу]. Therefore, both the sonorants ‘у, й’ and the vowels ‘и, ю’ are followed by possessive endings beginning with the vowel. Don't forget that words ending in ‘y’ are joined by possessive endings with an extra ‘ы’ or ‘i’:
Менің кездесуім – my meeting; Ту - менің туым.
In both spoken and written language, the possessive endings may be omitted in the 1st person plural if the pronoun ‘біздің’ is present:
біздің бала – our child; біздің көше – our street. |
менің сөмке сурет
менің мақала киім
менің аты +м үйлер +ім
менің бала үстел
менің көрші жер
Біздің көше
Біздің бақша +мыз/міз
Бөлме бөлме
Біздің бала
би
ою +ымыз/іміз
үйлер
мектеп*
* By adding possessive endings, the letters ‘к, қ, п’ at the end of a word change to the voiced ‘г, ғ, б’. |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Тәуелдік жалғауының екінші жағы |
Possessive endings, 2nd person |
To express 'your (сенің)' when addressing friends or younger people, if the word ends in a vowel, simply add 'ң'.
For the respectful form 'Your (сіздің)', the endings '(ы)ңыз' or '(і)ңіз' are added.
With plural pronouns (сендердің, сіздердің), the plural endings are added to the noun first, followed by the possessive endings, whether singular or plural:
Сіздердің достарыңыз – Your friend(s).
The distinction between one friend or more depends on the context: Болат - сіздердің студенттеріңіз (Bolat is your student, you are a group of people). Самат, Айдана, Аружан - сіздердің студенттеріңіз (Samat, Aidana and Aruzhan are your students). |
Сенің сөмке арман
Сенің мақала киім
Сенің аты +ң үйлер +ің/ың
Сенің бала үстел
Сенің көрші жер
Сіздің ат немере
Сіздің үй бала
Сіздің жер +ыңыз/іңіз көрші +ңіз/ңыз
Сіздің билет күлкі
Сіздің жұмыс көше |
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Тәуелдік жалғауының үшінші жағы |
Possessive endings, 3rd person |
With the plural pronoun ‘олардың’ plural endings can be added to nouns, regardless of whether they are singular or plural:
Олардың достары – their friend. One friend or more - determined by context.
The words ‘отбасы, үй-іші, аты-жөні’ are not used without possessive endings, therefore they are given in dictionaries with 3rd person possessive endings. In other persons: ‘менің отбас+ым, сіздің отбас+ыңыз’.
By adding possessive endings, the letters ‘к, қ, п’ at the end of a word change to the voiced ‘г, ғ, б’. |
Оның сөмке топ
Оның мақала жер
Оның алма +сі/сы үйлер +ы/і
Оның бала үстел
Оның бөлме кілем
|
|
Зайсанбаев Т.К.
Қазақ тілі: шетел студенттеріне арналған оқу құралы /
Т.К. Зайсанбаев, Г.Ә. Карипбаева, Б.Н. Канленова. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 93 б. |
| Септіктер |
Case endings |
Nouns in Kazakh are declined into seven cases: Nominative, Genitive, Dative/Directive, Accusative, Locative, Ablative, and Instrumental. These cases are formed by adding suffixes to noun stems (сөз – "word") or to derived nouns (сөз+дер+ім – "my words"). |
|
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Атау септік |
The Nominative Case |
The Nominative Case (Атау септік) has no distinct markers or special endings. In all other cases suffixes have initial
consonants; therefore rules of consonant assimilation have to be observed. |
Кім? Аслан. Аружан. Не? Үстел. Мысық |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Ілік септік |
The Genitive Case |
The Genitive case (Ілік септік) is used to express the “of” relationship and indicates definite ownership. It always precedes the noun being possessed. For example, the English phrase “my grandfather’s garden” is expressed in Kazakh as атамның бағы (grandfather-my-of garden-his).
The basic Genitive endings are -ның/-нің, with variants -дың/-дің, -тың/-тің, depending on vowel harmony and consonant type. |
қала+ның “of the city”
дүкен+нің “of the shop”
aдам+ның “ of a person”
қыз+дың “of the girl”
үй+дің “of the house”
Айдар+дың “of Aidar, Aidar‟s
есік+тің “of the door” |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Барыс септік |
Dative case |
The Dative case (Барыс септік) indicates direction, purpose, or the functions of "to" and "for" in English. It answers the questions кімге? ("to whom?"), неге? ("to what?"/"what for?"), and қайда? ("where?").
Formation:
The Dative case is formed by adding the suffixes -ға/-ге, -қа/-ке, -на/-не, -а/-е to the root or stem of a noun.
-на/-не is used after the 1st, 2nd, and 3rd possessive forms.
The choice of suffix depends on vowel harmony and the final consonant of the root. For example, voiceless consonants (including б, в, г, д when devoiced at the end of syllables) require -қа/-ке.
Usage:
1. To indicate a person or subject receiving an action:
Оспанға бер – Give to Ospan.
2. To show the direction of an action:
Алматыға бар – Go to Almaty.
3. To express the purpose or aim of an action:
демалуға – to rest (Алакөлге демалуға бардым - I went to Alakol to rest).
This version organizes the information more clearly and ensures the explanation is easy to follow. |
қала|ға ”to the city”
Әсет|ке “to Aset”
демалу|ға “to rest” |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Табыс септік |
The Accusative Case |
The Accusative Case (Табыс септік) denotes an object to which the action is directed. It is formed by means of the
endings +ны/+ні; +ды/+ді; +ты/+ті; the form of the endings is determined by the rules of
synharmonism and progressive assimilation.
The endings are dropped if the speaker does not mean any particular object. |
Мен кітап оқыдым. I read a book.
Мен кітапты оқыдым. I read the book. |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Жатыс септік |
Locative case |
The Locative case (Жатыс септік) in Kazakh indicates location and is equivalent to the English prepositions “in,” “at,” or “on.” It is used to show where or when something happens and can also express possession or presence.
- Questions answered:
- Қайда? Неде? – Where?
- Кімде? – At (by) whom?
- Қашан? – When?
- Endings:
- -да/-де, -та/-те (for general use).
- -нда/-нде (after 3rd person possession).
- The choice of endings depends on vowel harmony and progressive assimilation.
Examples:
1. To indicate location:
- Үйде отырмын. – I am at home.
- Кітапта сурет бар. – There is a picture in the book.
2. To express possession or presence:
- Менде кітап бар. – I have a book.
3. To indicate time:
- Осы аптада. – This week.
- Наурыз айында. – In March.
- Екі мың жиырма төртте – In 2024 (colloquial). |
- Қазір мен Алматыда тұрамын.
- Бұрын қайда тұрдыңыз?
- Бұрын мен Америкада, Вашингтонда тұрдым.
+да/+де асхана+да in the canteen
бөлме+де in the room
дүкен+де in the shop
+та/+те завод+та at the plant
есік+те in the door
+нде көше+сі+нде on the street
+нда даңғыл+ы+нда on the avenue |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Шығыс септік |
Ablative case |
The Ablative case (Шығыс септік) denotes the starting point of an action, the material a subject is made of, or is used in comparisons. It conveys the meanings of “from,” “out of,” or “away from.”
Questions answered:
- Кімнен? – From whom?
- Неден? – From what?
- Қайдан? – From where?
- Endings:
- -нан/-нен, -дан/-ден, -тан/-тен (chosen based on vowel harmony and consonant type).
Examples:
1. Initial point of an action:
- Мектептен келдім. – I came from school.
- Үйден шықтым. – I left the house.
2. Material a subject is made of:
- Бұл қорап ағаштан жасалған. – This box is made of wood.
3. Comparison:
- Ол менен үлкен. – He is older than me. |
қала+дан “from a city”
базар+дан “from a bazaar”
адам+нан “from a person”
институт+тан “from the institute”
студент+тен “from a student
Студент университет|тен келе жатыр. “The student is coming from the university.”
Мен Америка|дан|мын. “I am from America.”
Ол ағаш|тан үй салып жатыр. “He is building a house from wood.”
Кім? Қайдан?
Мен Америка +|дан +|мын
Сен Қазақстан +|нан +|сың
Сіз Нью-Йорк +|тан +|сыз
Ол Қытай +|дан -----
Біз Германия +|дан +|быз
Сендер Италия +|дан +|сың|дар
Сіздер Франция +|дан +|сыз|дар
Олар Лос-Анжелес +|тен -------
Сіз қайдансыз? - Қай штаттансыз? - Қай қаладансыз? - Мен Америкадан/мын - Техас штатынан|мын - Даллас қаласынан|мын. |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Көмектес септік |
The Instrumental Case |
The Instrumental Case (Көмектес септік) conveys the meaning of “with” or shows the means or instrument used “by
means of, through”. Its ending does not follow the rules of vowel harmony and is subject only to
consonant assimilation |
|
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Сілтеу есімдіктерінің септелуі |
Declension of demonstrative pronouns |
Cases мына ана бұл осы сол
Nom. мына ана бұл осы сол
Gen. мынаның ананың бұның осының соның
Dat. мынаған анаған бұған осыған соған
Acc. мынаны ананы бұны осыны соны
Loc. мынада анада бұнда осында сонда
Abl. мынадан анадан бұдан осынан содан
Illustr. мынамен анамен бұнымен осымен сонымен |
Kazakh has following demonstrative pronouns:
мына this
ана that
бұл this, it
осы this (one)
сол that (one) |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Жіктеу есімдіктерін септеу |
Declension of personal pronouns |
Singular
Cases мен сен сіз ол
Nom мен сен сіз ол
Gen. менің сенің сіздің оның
Dat. маған саған сізге оған
Acc. мені сені сізді оны
Loc. менде сенде сізде онда
Abl. менен сенен сізден онан
Lustr. менімен сенімен сізбен онымен
Plural
Cases біз сендер сіздер олар
Nom біз сендер сіздер олар
Gen. біздің сендердің сіздердің олардың
Dat. бізге сендерге сіздерге оларға
Acc. бізді сендерді сіздерді оларды
Loc. бізде сендерде сіздерде оларда
Abl. бізден сендерден сіздерден олардан
Lustr. бізбен сендермен |
|
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Жалғаулық шылаулар: мен, бен, пен. |
Conjunctions |
The Conjunctions “мен”, “бен”,”пен”, correspond to the English “and”. The choice of the
correct variant of this conjunction depends on the last sound of the preceding word |
- Кеше кешке қандай тамақ іштіңіз? - Мен кеше кешке палау мен шай іштім.
- Қандай шай іштіңіз? - Мен қантпен шай ішемін.
- Сіз сүтпен шай ішесіз бе? - Мен сүтсіз шай ішемін. |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Есептік сан есім |
Cardinal Numerals |
The numerals from 11 to 19 in Kazakh are formed differently from English: the first element is “он” (ten), followed by the second element, which is the number above ten.
From 20 onwards, numerals in Kazakh are formed similarly to English, as two words.
The questions “How many?” or “How much?” in Kazakh are “қанша?” and “неше?”. In these questions, nouns do not take plural endings. The question words “қанша?” and “неше?” replace the position of the numeral in the sentence.
To say “much” or “many”, use “көп”, and to say “little” or “few”, use “аз”.
|
Мынау неше кітап? How many books are there?
Бұл – үш кітап. There are three books
Мынау қанша қалам? How many pens are there?
Бұл – он қалам. There are ten pens. |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Реттік сан есім |
Ordinal numbers |
Ordinal numbers in Kazakh are formed by adding the suffixes +ыншы/+інші or +ншы/+нші to cardinal numerals. These answer the questions “қаншасыншы?” or “нешінші?” and correspond to the English ending “th.”
When a cardinal numeral consists of two words (e.g., он бес – 15), the ordinal numeral is formed by adding the suffix +ыншы/+інші or +ншы/+нші to the second element:
- он бес – он бесінші (15th).
Note: For 20, the compound form is жиырма + с +ыншы. |
1 бір|інші
2 екі екі|нші
3 үш үш|інші
4 төрт төрт|інші
5 бес бес|інші
6 алты алты|ншы
7 жеті жеті|нші
8 сегіз сегіз|інші
9 тоғыз тоғыз|ыншы
10 он он|ыншы
11 он бір он бір|інші
18 он сегіз он сегіз|інші
19 он тоғыз он тоғыз|ыншы
20 жиырма жиырма|с|ыншы
36 отыз алты отыз алты|ншы
44 қырық төрт қырық төртінші
82 сексен екі сексен екі|нші
99 тоқсан тоғыз тоқсан тоғыз|ыншы
184 жүз сексен төрт жүз сексен төрт|інші
876 сегіз жүз жетпіс алты сегіз жүз жетпіс алты|ншы
1486 мың төрт жүз сексен алты мың төрт жүз сексен алты|ншы
2591 екі мың бес жүз тоқсан бір екі мың бес жүз тоқсан бір|інші
3698 үш мың алты жүз тоқсан сегіз үш мың алты жүз тоқсан сегіз|інші |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| «Бір» белгісіздік есімдігі |
Indefinite pronoun |
In Kazakh all the pronouns (except “there” “here” “where” “how many /much” “every”
“some”) are declined. The most frequent are personal, demonstrative reflexive and interrogative
pronouns. |
Біреу - “someone, somebody”; кей, кейбір -
“someone, somebody”; бірдеме - “something” |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Ауыспалы келер шақ (болымды, болымсыз, сұраулы) |
Future Simple Tense |
- |
- |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Жедел өткен шақ (болымды форма) |
Past Simple Tense |
- |
- |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Болымcыз форма |
The negative form of the verbs |
The negative form of the verbs is formed with the help of the suffixes, which are added to the
root of the verb. |
- Қандай нан жейсіз?
- Мен қара нан жеймін.
- Сіз сары май жейсіз бе?
- Мен сары май жемеймін. Сіз?
- Қызылша жемеймін. |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Сұраулы форма |
Interrogative particles |
The questions expecting yes/no answer are asked with the help of a question particle /ма/ме,
ба/бе, па/пе, and ше. The vowel harmony rule and consonant assimilation determine the use of ма/ме, ба/бе, па/пе. |
1. Сіз барасыз ба? Will you go?
Ол ше? And he?
2. Балалар шай ішті ме? Have children had (drunk) tea?
Сіз ше? And you? |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Жалпылау есімдіктері: бәрі, барлық, бар. |
Definite pronouns: бәрі, барлық, бар |
The definite pronoun is
бәрі all (of it / them)
барлық all, everything. |
Бәрі, барлық, бүкіл, барша - ”all”
әрбір, әр - ”any, every, everyone, everybody,
everything” |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
| Болымсыздық есімдіктері: ештеңе, ешкім, ешбір, ешқашан, ешқандай, ешқайда |
Negative pronouns: ештеңе, ешкім, ешбір, ешқашан, ешқандай, ешқайда |
Negative pronouns include these:
ешкім nobody, no one
ештеңе nothing
ешнәрсе nothing
ешқандай no kind of
ешқашан never |
дәнеңе nothing, ешкім,”nobody” ештеме, дәнеме “nothing” |
|
Kazakh Grammar and Comprehension Exercises
Kazakh Language Manual derived from language materials developed by Peace Corps Kazakhstan and RPCV Michael Hancock |
